Thân với cả hai, Tổng thống Nga Putin có thể trở thành ‘người dập lửa’ giữa Israel và Iran

Nga đã duy trì quan hệ cân bằng ở Trung Đông trong nhiều thập kỷ, giữ quan hệ nồng ấm với Israel trong khi phát triển quan hệ kinh tế và quân sự chặt chẽ với Iran. Điều này có thể tạo cơ hội để Mátxcơva đóng vai trò trung gian hòa giải cho cuộc xung đột đang leo thang giữa hai nước đối thủ hiện nay.

Tổng thống Nga Vladimir Putin và Tổng thống Iran Masoud Pezeshkian đến dự lễ ký kết thỏa thuận song phương tại Điện Kremlin, ngày 17/1. (Ảnh: Sputnik)

Tổng thống Nga Vladimir Putin đã trao đổi với Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu và Tổng thống Iran Masoud Pezeshkian để đề nghị dàn xếp hạ nhiệt xung đột.

Trong cuộc gọi với ông Pezeshkian, nhà lãnh đạo Nga lên án chiến dịch không kích của Israel và gửi lời chia buồn đến Tehran. Ông lưu ý rằng Nga đã đưa ra sáng kiến ​​cụ thể nhằm giải quyết vấn đề liên quan đến chương trình hạt nhân của Iran.

Bộ Ngoại giao Nga ra tuyên bố lên án chiến dịch không kích của Israel là "hoàn toàn không thể chấp nhận được" và cảnh báo "mọi hậu quả của hành động khiêu khích này sẽ đổ lên đầu các lãnh đạo Israel". Tuyên bố kêu gọi cả hai bên "kiềm chế để ngăn chặn căng thẳng leo thang hơn nữa và giữ cho khu vực không rơi vào một cuộc chiến tranh toàn diện".

Tuy nhiên, dù chỉ trích gay gắt Israel, Mátxcơva vẫn chưa đưa ra bất kỳ tín hiệu nào cho thấy họ có thể hỗ trợ gì khác cho Iran ngoài ủng hộ chính trị.

Trong cuộc gọi với Thủ tướng Netanyahu, ông Putin "nhấn mạnh tầm quan trọng của việc quay trở lại tiến trình đàm phán và giải quyết mọi vấn đề liên quan đến chương trình hạt nhân của Iran thông qua các biện pháp chính trị và ngoại giao". Ông cũng đề nghị làm trung gian để ngăn chặn căng thẳng leo thang hơn nữa, Điện Kremlin cho biết trong một thông báo.

"Chúng tôi đã nhất trí rằng Nga sẽ tiếp tục liên lạc chặt chẽ với lãnh đạo của cả Iran và Israel nhằm giải quyết tình hình hiện tại, để tránh gây ra hậu quả thảm khốc nhất cho toàn bộ khu vực", tuyên bố cho biết.

Ông Yuri Ushakov - cố vấn đối ngoại của Tổng thống Putin, cho biết, trong cuộc điện đàm với người đồng cấp Mỹ Donald Trump hôm 14/6, nhà Tổng thống Nga Putin nhấn mạnh Mátxcơva sẵn sàng thực hiện các nỗ lực hòa giải, nhấn mạnh rằng Nga đã đề xuất các bước nhằm tìm kiếm thỏa thuận có thể chấp nhận được cho cả hai bên trong tiến trình đàm phán Mỹ - Iran về chương trình hạt nhân của Tehran.

Sẵn sàng nhận nhiên liệu hạt nhân

Quan hệ Nga – Iran trở nên thân thiết từ khi Liên Xô sụp đổ năm 1991. Mátxcơva trở thành đối tác thương mại quan trọng, là nhà cung cấp vũ khí và công nghệ hàng đầu cho Iran khi nước này đối mặt với các lệnh trừng phạt quốc tế. Nga đã xây dựng nhà máy điện hạt nhân đầu tiên của Iran tại cảng Bushehr, bắt đầu hoạt động năm 2013.

Tổng thống Putin trong cuộc gặp Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu tại Điện Kremlin, năm 2020. (Ảnh: AP)

Nga là một bên tham gia thỏa thuận năm 2015 giữa Iran và 6 cường quốc, theo đó phương Tây đồng ý giảm bớt trừng phạt Tehran để đổi lấy việc kiềm chế chương trình hạt nhân của nước này và mở cửa để quốc tế giám sát. Nga ủng hộ Iran về chính trị khi Mỹ đơn phương rút khỏi thỏa thuận này năm 2018. Sau khi nội chiến nổ ra ở Syria năm 2011, Nga và Iran chung tay hỗ trợ chính quyền Bashar Assad giành lại quyền kiểm soát tình hình.

Khi Mátxcơva mở chiến dịch quân sự đặc biệt ở Ukraine năm 2022, phương Tây cáo buộc Tehran ký thỏa thuận với Điện Kremlin để cung cấp máy bay không người lái Shahed và giúp Nga tự sản xuất loại máy bay này.

Tháng 1 năm nay, Tổng thống Putin và người đồng cấp Iran Pezeshkian ký hiệp ước "quan hệ đối tác chiến lược toàn diện".

Quan hệ giữa Nga và Israel cũng trở nên thân thiết từ khi Liên Xô sụp đổ. Tổng thống Putin duy trì mối quan hệ cá nhân nồng ấm với Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu, người thường xuyên đến Nga trước khi cuộc xung đột Ukraine nổ ra.

Dù đã cung cấp cho Iran các hệ thống tên lửa phòng không S-300 hiện đại, Nga dường như trì hoãn cung cấp các loại vũ khí khác trước những lo ngại của Israel. Đặc biệt, Nga trì hoãn cung cấp máy bay chiến đấu Su-35 tiên tiến mà Iran muốn sở hữu để nâng cấp phi đội máy bay cũ kỹ của họ.

Ở chiều ngược lại, Israel có vẻ đã nghĩ đến lợi ích của Mátxcơva nên không mặn mà với việc cung cấp vũ khí cho Ukraine trong cuộc xung đột kéo dài 3 năm qua.

Việc duy trì quan hệ tốt đẹp với cả Israel và Iran có thể giúp Nga đóng vai trò trung gian và tham gia bất kỳ thỏa thuận nào trong tương lai về chương trình hạt nhân của Tehran.

Trong những ngày gần đây, Thứ trưởng Ngoại giao Sergei Ryabkov gợi ý Nga có thể tiếp nhận uranium làm giàu cao từ Iran và chuyển đổi thành nhiên liệu lò phản ứng dân dụng như một phần của thỏa thuận tiềm năng giữa Mỹ và Iran.

Triển vọng đàm phán có vẻ trở nên xa vời sau khi Israel mở chiến dịch tấn công. Nhưng nếu tiến trình đàm phán được nối lại, lời đề nghị của Nga có thể trở thành một phần quan trọng trong thỏa thuận sau này.

Trong cuộc phỏng vấn với ABC News ngày 15/6, khi được hỏi rằng liệu Tổng thống Putin có thể đóng vai trò hòa giải trong cuộc xung đột giữa Israel và Iran hay không, ông Trump cho biết: "Vâng, tôi sẵn sàng đồng ý. Ông ấy sẵn sàng. Ông ấy đã gọi cho tôi về điều đó. Chúng tôi đã nói chuyện rất lâu về điều đó. Chúng tôi đã nói về điều này nhiều hơn là về tình hình của ông ấy. Tôi nghĩ điều này sẽ được giải quyết".