Thanh tra 4 dự án thủy lợi nghìn tỷ, tốc độ 'rùa bò'

Thanh tra Chính phủ vừa công bố kế hoạch thanh tra chuyên đề diện rộng với gần 900 dự án trên cả nước, trong đó trực tiếp thanh tra 4 dự án thủy lợi lớn do Bộ Nông nghiệp và Môi trường quản lý.

Thanh tra 4 dự án thủy lợi

Thanh tra chính phủ trực tiếp thanh tra 4 dự án lớn thuộc quản lý của Bộ Nông nghiệp và Môi trường (NN&MT) là: Dự án Quản lý nước Bến Tre Jica 3, Dự án Hồ chứa nước Krông Pách Thượng tỉnh Đắk Lắk; Hồ chứa nước bản Mồng giai đoạn 1, tỉnh Nghệ An; Công trình thủy lợi Hồ chứa nước Ia Mơr, tỉnh Đắk Lắk.

Advertisement

Một cống ngăn mặn của dự án Quản lý nước Bến Tre JICA-3.

Theo Thanh tra chính phủ, đây được xem là một trong những đợt thanh tra diện rộng trong nhiều năm, kỳ vọng sẽ làm rõ nguyên nhân chậm trễ, sai phạm nếu có và kiến nghị giải pháp khắc phục, nhằm đưa các dự án nhanh chóng đi vào thực tế, tránh lãng phí tài nguyên và đất đai.

Việc thanh tra bắt đầu trong tháng 7, kết luận thanh tra sẽ ban hành trước ngày 25/9. Kết quả tổng hợp sẽ được Thanh tra chính phủ báo cáo Thủ tướng vào đầu tháng 10.

Vốn đầu tư lớn nhưng tiến độ chậm, nhiều vướng mắc

Điểm chung của những dự án thủy lợi thuộc quản lý của Bộ NN&MT bị điều tra đều là những dự án quy mô lớn, có tổng vốn đầu tư hàng nghìn tỷ đồng nhưng vướng mắc nhiều vấn đề, chậm tiến độ kéo dài. Cụ thể:

Dự án Quản lý nước Bến Tre JICA-3 có tổng mức đầu tư 6.200 tỷ đồng từ vốn vay ODA của Chính phủ Nhật Bản, được Bộ NN&MT phê duyệt điều chỉnh vào năm 2017. Dự án do Ban Quản lý Đầu tư và Xây dựng Thủy lợi 9 làm chủ đầu tư, phối hợp cùng Ban Quản lý Dự án Công trình Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Bến Tre thực hiện công tác giải phóng mặt bằng. dự án tiến hành xây dựng 8 cống lớn, tuy nhiên đến nay, chỉ mới hoàn thành 2 cống, còn lại 6 cống đang chậm triển khai, khiến dự án có thể rơi vào tình trạng chậm tiến độ kéo dài.

Dự án Hồ chứa nước Krông Pách Thượng tại Đắk Lắk có tổng mức đầu tư 5.536 tỷ đồng, trong đó giai đoạn 1 là 4.415 tỷ đồng, giai đoạn 2 là 1.120 tỷ đồng. Dự án do Ban Quản lý Đầu tư và Xây dựng Thủy lợi 9 làm chủ đầu tư, phối hợp với Ban Quản lý Dự án Đầu tư Xây dựng các công trình giao thông và nông nghiệp phát triển nông thôn Đắk Lắk.

Giai đoạn 1 đã hoàn thành và được khánh thành vào tháng 4 năm nay, với các hạng mục như cụm công trình đầu mối, hệ thống kênh chính Bắc và Nam, cấp nước tưới cho 14.900 ha đất nông nghiệp và nước sinh hoạt cho gần 73.000 người. Giai đoạn 2 đang triển khai hệ thống kênh cấp dưới theo kế hoạch, dự kiến sẽ hoàn thành trước 31/12/2026 theo quyết định phê duyệt dự án.

Dự án Hồ chứa nước Bản Mồng với tổng mức đầu tư điều chỉnh lên 5.552 tỷ đồng khởi công năm 2010 dự kiến sẽ khánh thành vào tháng 8 năm nay. Ảnh: Ngọc Tú.

Dự án Hồ chứa nước Bản Mồng tại Nghệ An có tổng mức đầu tư ban đầu 4.455 tỷ đồng, sau điều chỉnh vào năm 2023 tăng lên 5.552 tỷ đồng. Dự án được khởi công từ năm 2010, do Ban Quản lý đầu tư và xây dựng thủy lợi 4 làm chủ đầu tư hợp phần cụm công trình đầu mối, Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Nghệ An phụ trách hợp phần bồi thường, hỗ trợ, tái định cư.

Đây là dự án đa mục tiêu với dung tích hồ 225 triệu m³, cung cấp nước tưới cho gần 19.000 ha đất nông nghiệp, phục vụ sinh hoạt, phát triển thủy điện và điều tiết lũ. Tuy nhiên, đến nay công tác giải phóng mặt bằng vẫn chưa hoàn tất với khoảng 226 ha còn vướng mắc, liên quan tới gần 80 hộ dân. Nhiều hạng mục khác như khu tái định cư và một số tuyến đường vẫn còn nhiều vướng mắc.

Nghiêm trọng hơn, một số cá nhân, doanh nghiệp tham gia thực hiện dự án đã bị Bộ Công an khởi tố vụ án vào cuối tháng 10/2024 do vi phạm quy định về kế toán và đấu thầu, gây lãng phí lớn. Có 8 bị can là cán bộ Ban 4 và Công ty Hoàng Dân đã bị khởi tố.

Theo thông tin từ Cục Quản lý và xây dựng công trình thủy lợi, tính đến thời điểm hiện tại, công trình đầu mối của Hồ chứa nước bản Mồng đã hoàn thành, dự kiến khánh thành vào dịp ngày 19/8 tới, và bắt đầu phát điện, phòng chống lũ từ tháng 9/2025. Về công tác GPMB, hiện 2 tỉnh Nghệ an, Thanh hoá đang chỉ đạo các đơn vị đẩy nhanh tiến độ, để hoàn thành trước 31/12/2025 theo quyết định của Thủ tướng chính phủ.

Dự án Hồ chứa nước Ia Mơr (ở Đắk Lắk và Gia Lai) được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt từ năm 2005 với tổng vốn đầu tư hơn 1.263 tỷ đồng. Đến năm 2015, dự án điều chỉnh xuống hơn 1.160 tỷ đồng, tuy nhiên tình hình cũng không khả quan hơn.

Dự án do Ban Quản lý đầu tư và xây dựng thủy lợi 8 làm chủ đầu tư, phần giải phóng mặt bằng giao cho UBND tỉnh Gia Lai và Đắk Lắk thực hiện. Mặc dù hệ thống kênh dẫn nước từ tỉnh Gia Lai về tỉnh Đắk Lắk cơ bản đã hoàn thành, đã đảm bảo cung cấp nước cho 9.200 ha, nhưng trong quá trình địa phương thực hiện đền bù đã phát sinh sai phạm nghiêm trọng.

Ngày 30/6/2025, TAND tỉnh Gia Lai đã xét xử 8 bị cáo về hàng loạt tội danh như chiếm đoạt tiền đền bù, lập chứng từ khống, gây thiệt hại hàng tỷ đồng cho Nhà nước liên quan đến dự án.

Hiện Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang phối hợp với 2 tỉnh Gia Lai và Đắk Lắk nghiên cứu để tiếp tục đầu tư trong trung hạn 2026-2030 để hệ thống chuyển nước cho các khu vực thiếu nước khác, phát huy hết công năng của hồ đã xây dựng.