5 điểm khi dùng đũa trên mâm cơm Việt bạn nhất định phải nhớ

Trong không gian ẩm thực truyền thống của người Việt, đôi đũa không chỉ là một dụng cụ ăn uống đơn thuần. Nó mang trong mình cả một hệ giá trị văn hóa – nơi mỗi cách cầm, cách gắp, cách đặt đũa đều hàm chứa những bài học ứng xử, lễ nghĩa và đạo lý sống.

Đũa – Biểu tượng của sự gắn kết, hài hòa

Người Việt dùng đũa không tách rời, luôn là một đôi – tượng trưng cho sự đồng lòng, hòa hợp, cho tư tưởng “thuận vợ thuận chồng, tát biển Đông cũng cạn”. Trong hôn lễ truyền thống, đôi đũa cũng từng được xem là vật biểu trưng cho sự thủy chung, gắn bó.

Đôi đũa không chỉ giúp gắp thức ăn, mà còn gợi nhắc về tính tiết chế, chừng mực, vì dùng đũa không thể lấy quá nhiều, phải biết từ tốn, nhẹ nhàng, đúng mực – điều đó vô hình trung rèn luyện sự điềm đạm và ý thức chia sẻ.

Advertisement

Cách dùng đũa – Hành vi nhỏ, giá trị lớn

Người Việt rất coi trọng cách dùng đũa đúng mực. Từ bé, trẻ em đã được dạy:

1. Không cắm đũa thẳng đứng vào bát cơm – vì gợi liên tưởng đến lễ cúng người đã khuất, điều kiêng kị.

2. Không gõ đũa vào bát, vào mâm – bị xem là hành động thiếu tôn trọng, mất lịch sự, thường gắn với hình ảnh ăn xin.

3. Không đảo đũa tìm thức ăn, không gắp qua gắp lại – vì thể hiện sự tham lam, thiếu tế nhị.

4. Không dùng đũa cá nhân để gắp vào đĩa chung – nhằm giữ vệ sinh và tôn trọng người khác.

5. Không chỉ đũa về phía người khác – vì bị xem là hành vi bất kính, thiếu lễ phép.

Mỗi một quy tắc ấy, dù nhỏ, đều góp phần giáo dục con người biết tự kiềm chế, biết tôn trọng người đối diện và cư xử có văn hóa.

Từ chiếc đũa, học cách làm người

Trong kho tàng tục ngữ Việt Nam, hình ảnh đôi đũa gắn liền với những bài học nhân sinh: “Một cây làm chẳng nên non Ba cây chụm lại nên hòn núi cao”. Đũa cũng vậy – một chiếc không thể làm gì, phải có đôi mới thành công cụ hữu ích, hàm ý về sức mạnh của sự đoàn kết.

Hay câu: “Đũa mòn còn lại đầu xương” – như một lời nhắc nhở về lòng trung thành và sự kiên định trong tình nghĩa.

Thậm chí, trong ứng xử gia đình, ông bà ta vẫn ví: “Chồng chan vợ húp cho đều. Như đôi đũa lệch có điều gì ngon” – dạy về sự cân bằng, hài hòa trong đời sống vợ chồng.

Giữ gìn văn hóa đũa – Giữ lấy cốt lõi văn hóa ứng xử Việt

Ngày nay, với sự du nhập của nhiều phong cách ẩm thực quốc tế, thói quen dùng thìa, nĩa, hoặc thậm chí dùng tay đang phổ biến hơn ở giới trẻ. Tuy nhiên, giá trị văn hóa ẩn chứa trong đôi đũa vẫn không thể thay thế – bởi nó gắn với lối sống, đạo lý, với tinh thần “ăn trông nồi, ngồi trông hướng” của người Việt.

Giữ gìn và truyền dạy cách dùng đũa không chỉ là giữ một kỹ năng ẩm thực, mà là truyền lại một hệ giá trị đạo đức và văn hóa tinh tế cho thế hệ sau.

Đôi đũa – đôi thầy âm thầm của văn hóa ứng xử

Trong thế giới hiện đại, nơi các giá trị ứng xử đang dần bị xô lệch vì tốc độ sống gấp gáp, thì đôi đũa – giản dị, mộc mạc – vẫn âm thầm nhắc nhở ta về cái đẹp của sự chừng mực, cái quý của sự tôn trọng, và cái sâu sắc của sự gắn kết. Đó không chỉ là “đũa” để ăn, mà là đũa để sống – để làm người Việt Nam một cách tử tế.

Văn hóa dùng đũa ở các quốc gia Châu Á khác nhau như thế nào?

Ở Nhật Bản, người ta sử dụng đũa cho hầu hết tất cả các món ăn bởi thường các món Nhật đã được xắt nhỏ từ khâu chuẩn bị, nấu nướng. Thêm vào đó, người Nhật lại thường xuyên ăn cá và việc dùng đũa giúp họ có thể loại bỏ xương cá một cách dễ dàng hơn.

Nhiều nhà hàng ẩm thực truyền thống của Nhật Bản chỉ phục vụ đũa trong bữa ăn (bên cạnh thìa được mang ra để dùng cho món súp hoặc món tráng miệng), vì vậy, nếu một thực khách phương Tây hoàn toàn không biết dùng đũa, họ sẽ gặp khó khăn khi dùng bữa tại nhà hàng truyền thống của Nhật.

Đối với người Nhật, việc thể hiện sự trân trọng đối với bữa ăn mà mình được phục vụ là một phép lịch sự, vì vậy, khi cảm thấy đã no và không muốn được tiếp thêm đồ ăn nữa, thực khách am hiểu văn hóa Nhật nên vẫn giữ nguyên đôi đũa giữa ngón cái và ngón trỏ rồi nói “gochisosama” (bữa ăn rất ngon, xin cảm ơn).

Ngoài ra, đối với văn hóa Nhật, việc ăn uống xì xụp không phải là bất lịch sự mà là thể hiện sự tán thưởng đối với tài nghệ nấu nướng của người thết đãi bữa ăn.

Ở Hàn Quốc, đôi đũa của người Hàn thường dẹt và làm từ kim loại. Người Hàn Quốc trong bữa ăn thường không bao giờ cầm bát đĩa lên, mà chỉ dùng đũa, thìa để gắp, múc. Họ cũng không cầm thìa và đũa trong cùng một bàn tay. Khi muốn gắp đồ từ bát đĩa đựng thức ăn chung, họ phải đảm bảo đôi đũa của mình thật sạch sẽ, không bị dính cơm hay đồ ăn.

Ở Thái Lan, dù người Thái cũng thường dùng đũa trong bữa ăn, nhưng cho tới giờ, khi nền văn hóa Đông - Tây đã giao thoa rất sâu rộng ở Thái, người dân nơi đây thực tế lại đang sử dụng dao nĩa nhiều hơn cả đũa.

Khi ăn cơm và các món mì, người ta vẫn dùng đũa, nhưng trong các bữa ăn, người Thái giờ cũng dùng thìa khá nhiều.

Trong khi có nhiều người vẫn dùng đũa để gắp và ăn bằng đũa, thì cũng có nhiều người Thái giờ chỉ dùng đũa để gắp đồ, đưa vào bát và sau đó sẽ dùng thìa để ăn. Đũa dùng phổ biến nhất ở Thái là loại đũa gỗ dùng một lần rồi bỏ đi hoặc những đôi đũa nhựa.

Ở Trung Quốc, đũa được dùng rất phổ biến. Văn hóa dùng đũa của người Trung Quốc cũng khá cởi mở, không có nhiều câu nệ, quy tắc. Điều kiêng kỵ lớn nhất là người ta không bao giờ dựng đũa thẳng đứng trong bát cơm bởi hình ảnh này gợi nhắc tới bát cơm cúng, vốn bị cho là điềm gở của sự chết chóc.