Ông Trump ký thoả thuận thương mại song phương đầu tiên, báo hiệu điều gì?

Đây là thỏa thuận đầu tiên được ký theo chiến lược thương mại "đàm phán song phương" của chính quyền ông Donald Trump, mở ra cơ hội để Mỹ tái định hình trật tự thương mại toàn cầu. Thế nhưng điều này cũng làm dấy lên nhiều lo ngại.

Thỏa thuận thương mại Mỹ-Anh 2025

Ngày 8/5, Tổng thống Mỹ Donald Trump và Thủ tướng Anh Keir Starmer đã chính thức công bố thỏa thuận thương mại song phương Mỹ-Anh, được xem là “thành tựu lịch sử” trong bối cảnh thế giới đang căng thẳng vì các chính sách thuế quan của Mỹ.

Đây là thỏa thuận đầu tiên được ký kết theo chiến lược thương mại “đàm phán song phương” của chính quyền ông Donald Trump, mở ra cơ hội cho Mỹ tái định hình trật tự thương mại toàn cầu. Tuy nhiên, nó cũng khiến nhiều người lo lắng.

Thỏa thuận không chỉ củng cố quan hệ đồng minh Mỹ-Anh mà còn gửi thông điệp mạnh mẽ đến các nền kinh tế khác.

Thỏa thuận bao gồm nhiều điểm then chốt, tập trung vào việc mở rộng thị trường cho hàng hóa Mỹ, điều chỉnh lại mức thuế quan giữa hai nước, và đảm bảo chuỗi cung ứng chiến lược.

Theo đó, thỏa thuận giúp mở rộng xuất khẩu nông sản và nhiên liệu sinh học của Mỹ. Washington dự kiến tăng xuất khẩu nông sản trị giá 5 tỷ USD, trong đó thịt bò đạt 250 triệu USD/năm và ethanol 700 triệu USD. Anh cam kết gỡ bỏ các rào cản phi thuế quan.

Mỹ giảm thuế nhập khẩu ô tô Anh từ 27,5% xuống 10% cho 100.000 xe mỗi năm, nhưng giữ mức 25% cho lượng xe vượt quota. Mỹ xóa bỏ thuế 25% áp lên thép và nhôm Anh, đồng thời hai nước lập “vùng thương mại” chung để áp thuế 25% lên sản phẩm tương tự từ các quốc gia bị nghi bán phá giá, có thể nhắm đến Trung Quốc và một số nước khác.

Hai bên thống nhất không áp thuế lên dược phẩm thiết yếu, nhưng yêu cầu tuân thủ nghiêm ngặt các quy định về sở hữu trí tuệ, quyền lao động, và môi trường. Các nhà sản xuất Mỹ được tiếp cận dễ dàng hơn với linh kiện chất lượng cao từ Anh, củng cố lợi thế cạnh tranh trong ngành công nghệ cao.

Tuy nhiên, Mỹ vẫn giữ mức thuế 10% với phần lớn hàng hóa Anh. Dù thấp hơn nhiều so với Trung Quốc (145%), nhưng nó cho thấy quan điểm không ủng hộ tự do thương mại của ông Trump.

Advertisement

Tổng thống Mỹ Donald Trump công bố thỏa thuận thương mại song phương. Ảnh: CNBC

Có thể thấy, thỏa thuận mang lại lợi ích rõ ràng cho cả hai bên. Đối với Mỹ, nó mở rộng thị trường xuất khẩu, bảo vệ ngành công nghiệp nội địa, và củng cố chuỗi cung ứng chiến lược trong bối cảnh cạnh tranh địa chính trị.

Đối với Anh, đây là thắng lợi hậu Brexit, giúp giảm áp lực từ thuế quan Mỹ và ổn định kinh tế trong giai đoạn bất ổn. Theo bài đăng trên Truth Social của ông Trump, thỏa thuận mang lại 6 tỷ USD doanh thu thuế và 5 tỷ USD cơ hội xuất khẩu, đồng thời tăng cường an ninh quốc gia qua liên minh thép - nhôm và chuỗi cung ứng dược phẩm.

Tuy nhiên, mức thuế 10% cơ bản và các điều khoản chưa hoàn thiện cho thấy thỏa thuận này chỉ là bước khởi đầu. Thị trường tài chính phản ứng tích cực, với chỉ số Dow Jones tăng 250 điểm, S&P 500 tăng 0,58%, và Nasdaq tăng 1,07% trong ngày công bố. Bitcoin cũng chạm mốc 100.000 USD.

Chiến lược thương mại toàn cầu của Trump

Thỏa thuận Mỹ-Anh là tiền lệ quan trọng, nhưng các cuộc đàm phán sắp tới, đặc biệt với Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, và Ấn Độ, có thể sẽ đối mặt với nhiều thách thức. Trung Quốc, nền kinh tế lớn thứ hai thế giới, có lẽ là mục tiêu chính trong chiến lược thuế quan của ông Trump. 

Với mức thuế dự kiến lên tới 145% áp lên hàng hóa Trung Quốc, Bắc Kinh đang chịu áp lực lớn. Cuộc gặp giữa Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent, Đại diện Thương mại Jamieson Greer, và Phó Thủ tướng Trung Quốc Hạ Lập Phong tại Thụy Sĩ vào cuối tuần này được kỳ vọng sẽ hạ nhiệt căng thẳng. Tuy nhiên, chuyên gia Fawad Razaqzada đến từ City Index nhận định đây sẽ chỉ là “buổi phá băng ngoại giao” hơn là một bước đột phá.

Trung Quốc đã tuyên bố “không ai thắng trong chiến tranh thương mại” và sẵn sàng trả đũa với thuế quan lên hàng hóa Mỹ, như đã làm trong giai đoạn 2018-2020. Các vấn đề cốt lõi, như bảo vệ sở hữu trí tuệ, trợ cấp công nghiệp, và thâm hụt thương mại, vẫn là rào cản lớn.

Lần này, ông Trump tỏ ra lạc quan, cho rằng Bắc Kinh sẽ nhượng bộ để tránh tổn thất kinh tế. Tuy nhiên, với nền kinh tế Trung Quốc đang đối mặt suy thoái bất động sản và nợ công, khả năng Bắc Kinh chấp nhận các điều khoản bất lợi là không cao.

Những kết quả mà ông Trump công bố trên Truth Social. Nguồn: TS

Các cuộc đàm phán với Nhật Bản, Hàn Quốc, và Ấn Độ cũng không dễ dàng. Nhật Bản, với lập trường thận trọng, nhấn mạnh cần đàm phán dài hạn để tránh “thỏa hiệp liên tục”. Hàn Quốc đang đề xuất ngân sách lớn để hỗ trợ ngành công nghiệp đối phó thuế quan Mỹ. Ấn Độ, dù được xem là ứng viên tiềm năng cho thỏa thuận tiếp theo, có thể sẽ yêu cầu các nhượng bộ về công nghệ và đầu tư.

Chiến lược “đàm phán song phương” của ông Trump đánh dấu sự từ bỏ tự do thương mại đa phương, vốn là nền tảng của trật tự thương mại toàn cầu từ sau Thế chiến II. Thay vì dựa vào các tổ chức như WTO hay hiệp định đa phương như TPP, ông Trump ưu tiên các thỏa thuận song phương để tối đa hóa lợi ích quốc gia.

Thuế quan được sử dụng như công cụ áp lực, buộc các đối tác phải ngồi vào bàn đàm phán. Thỏa thuận Mỹ-Anh là minh chứng: Anh chấp nhận gỡ rào cản phi thuế quan và giảm thuế nhập khẩu để đổi lấy mức thuế 10% thấp hơn so với các nước khác.

Chiến lược này mang lại lợi thế đàm phán cho Mỹ, nhưng cũng tiềm ẩn rủi ro. Dan Ivascyn từ Pimco cảnh báo về kịch bản “đình lạm” nếu thuế quan làm gián đoạn chuỗi cung ứng và tăng giá hàng hóa.

Financial Times cho biết Pimco đã tăng đầu tư vào nợ Chính phủ Mỹ kỳ hạn ngắn để phòng ngừa rủi ro, phản ánh lo ngại về bất ổn kinh tế. Ngoài ra, các biện pháp trả đũa từ Trung Quốc, EU, và các nước khác có thể gây tổn thất cho người tiêu dùng và doanh nghiệp Mỹ.

Thỏa thuận Mỹ-Anh tạo hiệu ứng domino, có thể buộc các nước còn lại phải điều chỉnh chiến lược. Với hơn 50 quốc gia đã liên hệ Nhà Trắng để đàm phán, áp lực đang gia tăng. Một số nước trong diện Mỹ tính áp thuế cao đang đẩy mạnh đàm phán để đạt thỏa thuận với Mỹ.

EU, với mức thuế 20%, đang cân nhắc giảm thuế song phương về 0% cho hàng công nghiệp, nhưng ông Trump cho rằng điều này “chưa đủ”. Việc Mỹ hoãn áp thuế 90 ngày cho thấy sự linh hoạt, nhưng kết quả đàm phán còn ở phía trước.

Thỏa thuận Mỹ-Anh là chương đầu tiên trong chiến lược dài hạn của ông Trump nhằm tái định hình trật tự thương mại toàn cầu. Với nhiều điều khoản chưa hoàn tất và mức thuế 10% vẫn duy trì, đây không phải là tự do thương mại truyền thống mà là một hệ thống dựa trên “lợi ích quốc gia”.

Trong thập niên tới, thế giới có thể chứng kiến sự phân cực thương mại, với các quốc gia phải chọn giữa liên minh với Mỹ hoặc tìm cách tự chủ kinh tế. Liên minh Mỹ-Anh trong lĩnh vực thép và nhôm có thể được mở rộng, tạo ra các “vùng thương mại”.

Tuy nhiên, chiến lược này cũng đối mặt với không ít thách thức. Phản ứng từ cử tri Mỹ - thể hiện qua tỷ lệ ủng hộ ông Trump giảm còn 43% - cùng với biến động trên thị trường tài chính, cho thấy rõ những rủi ro chính trị. Các nền kinh tế khác, như Liên minh châu Âu (EU), đã bắt đầu thảo luận các biện pháp nhằm giảm phụ thuộc vào Mỹ.

Dẫu vậy, với vị thế cường quốc, Mỹ dưới thời ông Trump vẫn có khả năng định hình chính sách thương mại toàn cầu.