Ông Trump lại đe dọa đánh thuế hai tập đoàn lớn

Trong tháng qua, Tổng thống Mỹ Donald Trump liên tục đưa ra lời đe dọa đánh thuế nhắm vào hai tập đoàn lớn là Apple và Mattel. Những lời đe dọa này không chỉ mang tính chất thương mại mà còn ẩn chứa mục tiêu chính trị, nhằm buộc các doanh nghiệp tuân thủ ý chí của ông. Tuy nhiên, giới chuyên gia cho rằng việc áp thuế riêng với từng công ty có thể vấp phải rào cản pháp lý và tác dụng thực sự chỉ là đòn tâm lý.

Trong tháng vừa qua, ông Donald Trump công khai chỉ đích danh hai tập đoàn lớn của Mỹ – Apple (công nghệ) và Mattel (đồ chơi) – và dọa sẽ áp thuế lên các sản phẩm chủ lực của họ. Nguyên nhân bắt nguồn từ những tuyên bố của hai CEO mà Trump cho là “trái ý”.

Với Apple, ông Trump tức giận khi CEO Tim Cook thông báo kế hoạch chuyển dây chuyền sản xuất iPhone từ Trung Quốc sang Ấn Độ, thay vì đưa về Mỹ như mong muốn của ông. Với Mattel, giọt nước tràn ly đến sau khi CEO Ynon Kreiz nói rằng việc chuyển sản xuất đồ chơi về Mỹ là quá tốn kém và công ty có thể buộc phải tăng giá sản phẩm.

Advertisement

Một cửa hàng Apple Fifth Avenue ở thành phố New York.

Ông Trump dùng công cụ quen thuộc là thuế để tạo áp lực, dù hành động này đang vấp phải phản ứng pháp lý. Tòa án Thương mại Quốc tế Mỹ đã đặt dấu hỏi về thẩm quyền đơn phương áp thuế của tổng thống mà không có sự chấp thuận của Quốc hội. Tuy nhiên, Tòa Phúc thẩm sau đó đã tạm hoãn hiệu lực phán quyết này.

Ông Trump có quyền đánh thuế riêng từng công ty không?

Theo các chuyên gia pháp lý, ông Trump không có quyền hiến định để chỉ đích danh một công ty cụ thể mà áp thuế. Việc đánh thuế nhập khẩu bắt buộc phải dựa trên từng nhóm sản phẩm, áp dụng đồng đều cho cả ngành.

Bà Lizbeth Levinson, luật sư thương mại tại hãng Fox Rothschild, nhận định: “Ông ấy không thể đơn giản nói: ‘Tôi muốn đánh thuế Apple’, mà phải là ‘Tôi đánh thuế tất cả smartphone nhập khẩu’.” Dẫu vậy, bà cũng lưu ý rằng chiến thuật của ông Trump xưa nay luôn là “cứ hành động trước, rồi tính sau”.

Trong vụ Apple, ban đầu ông Trump ca ngợi công ty vì cam kết đầu tư 500 tỷ USD tại Mỹ. Nhưng khi Apple tuyên bố chuyển sản xuất sang Ấn Độ thay vì về Mỹ, ông Trump đã lập tức nổi giận và dọa đánh thuế 25% lên iPhone nhập khẩu. Sau đó, để tránh bị cho là thiên vị, ông lại nói mức thuế này sẽ áp dụng cho mọi loại điện thoại nhập khẩu, kể cả của Samsung.

Đòn thuế này có thực sự nhằm mục tiêu kinh tế?

Trên thực tế, giới chuyên gia cho rằng mục đích chính của ông Trump không phải là đánh thuế thật, mà là sử dụng lời đe dọa như một đòn bẩy chính trị. Việc áp thuế lên smartphone sẽ khiến giá cả tăng mạnh, ảnh hưởng trực tiếp đến người tiêu dùng Mỹ.

Ông Clark Packard từ Viện Cato nhận xét: “Trump đang rất khó chịu với Apple, nhưng nếu iPhone trở nên quá đắt đỏ, người dân Mỹ sẽ phẫn nộ. Điều đó có thể phản tác dụng với ông Trump về mặt chính trị.”

Một phương án khả thi mà chính quyền có thể viện dẫn là Điều 232 trong luật thương mại Mỹ – cho phép Tổng thống áp thuế nếu sản phẩm nhập khẩu đe dọa an ninh quốc gia. Đây từng là cơ sở để ông Trump áp thuế lên thép, nhôm và ô tô. Tuy nhiên, việc dùng lý do này để đánh thuế smartphone, hoặc tệ hơn là búp bê Barbie của Mattel, sẽ khó thuyết phục được dư luận và giới tư pháp.

So với Apple, tình thế của Mattel “dễ thở” hơn. Việc liên hệ đồ chơi như Barbie với an ninh quốc gia rõ ràng là khiên cưỡng. Tuy nhiên, ông Trump vẫn dùng ngôn từ mạnh mẽ: dọa đánh thuế 100% lên mọi sản phẩm đồ chơi của Mattel và tuyên bố “ông CEO đó không nên giữ chức quá lâu”.

Dù ông Trump chưa nói rõ liệu mức thuế này sẽ áp dụng cho toàn bộ ngành đồ chơi hay chỉ với Mattel, nhưng đến nay, đe dọa vẫn chỉ là lời nói. Cả Nhà Trắng lẫn Mattel đều không lên tiếng phản hồi khi được hỏi.

Giới phân tích cho rằng đây là “đòn gió” nhằm khiến Mattel nhượng bộ, có thể bằng cách tuyên bố sẽ sản xuất một phần đồ chơi tại Mỹ – để ông Trump có thể tuyên bố “thắng lợi”.

Mục đích thật sự của ông Trump là gì?

Theo các luật sư và chuyên gia thương mại, ông Trump không thật sự muốn áp thuế khắc nghiệt vì điều đó có thể phản tác dụng về kinh tế lẫn chính trị. Thay vào đó, ông sử dụng những lời đe dọa như một công cụ để buộc các công ty lớn hành xử theo ý mình.

Bà Levinson tiết lộ rằng bà nhận được nhiều cuộc gọi từ khách hàng lo lắng sau các tuyên bố của ông Trump. Nhưng rồi mọi việc đều không trở thành hiện thực, giống như nhiều đòn thuế mà ông Trump từng tuyên bố trong nhiệm kỳ trước.

Ông Trump dường như đang áp dụng lại công thức cũ: dùng lời đe dọa để ép các công ty đưa ra cam kết có lợi cho mình về mặt truyền thông – như mở nhà máy tại Mỹ, giữ giá sản phẩm ổn định… – hơn là thực sự ra tay bằng những chính sách gây tổn hại toàn diện.