Giá vàng 
Lịch 
Tin mới Trận sóng thần cao 524m, gây ra cảnh như ‘nổ bom nguyên tử’ ở Mỹ
Một đêm hè tại Alaska, mặt biển bỗng dâng trào như nổ tung. Cơn sóng thần cao hơn cả tòa Empire State (biểu tượng của New York) trút xuống vịnh nhỏ hẹp, nơi có một số tàu neo đậu. Trong tích tắc, những người có mặt khi đó đã nghĩ về “ngày tận thế”.
Video mô phỏng sóng thần cao nhất lịch sử từng được ghi nhận ở Mỹ. Nguồn: Sufer Today
Sống sót giữa sóng dữ
Tối 9/7/1958, ông Howard Ulrich đang ngủ cùng con trai 8 tuổi trên chiếc tàu đánh cá Edrie thì bị đánh thức bởi một cơn rung chấn dữ dội. Ông lao ra boong tàu và nhìn về phía cuối vịnh Lituya. Những gì ông nhìn thấy sau đó là điều mà suốt phần đời còn lại ông không thể nào quên.
“Tôi nhìn lên và thứ tôi chứng kiến giống như một vụ nổ nguyên tử”, ông Ulrich kể lại với BBC. “Một khối nước khổng lồ bắn lên, rồi tràn xuống như một bức tường đen kịt, đầy cây gãy, đá vỡ, trông như tận thế”.
Trong khoảnh khắc đó, ông chỉ kịp quăng cho con trai một chiếc áo phao và hét lên: “Cầu nguyện đi con!”. Chiếc tàu nhỏ bị mắc mỏ neo, ông buộc phải thả hết xích để tàu được cơn sóng dữ nâng lên. Họ đã đối mặt với cơn sóng thần cao nhất từng được ghi nhận trong lịch sử – 524 mét, vượt xa chiều cao 443 mét của tòa Empire State, biểu tượng của thành phố New York.
Vịnh Lituya – nơi yên bình ẩn chứa hiểm họa đáng sợ
Theo Alaska’s News, vịnh Lituya là một vịnh hẹp dài gần 11 km, rộng 3 km, nằm ở bờ đông nam bang Alaska (Mỹ), cách làng Yakutat khoảng 160 km. Vịnh có hình chữ “T” đặc trưng, với cửa ra hẹp, chắn bởi cồn đất La Chaussee và hai mũi đất nhô ra biển. Giữa vịnh là đảo Cenotaph – nơi từng xảy ra nhiều tai nạn hàng hải, được đặt theo nghĩa gốc Hy Lạp “ngôi mộ trống”.
Dưới lòng vịnh, hai nhánh sông băng lớn đổ về từ hai bên cuối vịnh, nằm đúng trên đới đứt gãy địa chất Fairweather – một trong những đứt gãy trượt ngang có tốc độ trượt nhanh nhất thế giới (khoảng 50 mm/năm). Chính đặc điểm địa hình hiểm trở, đá dốc, băng tuyết tan và hoạt động địa chấn mạnh khiến nơi đây tiềm ẩn nguy cơ xảy ra sóng thần cực lớn.
Sóng thần cao nhất từng được ghi nhận
Sức tàn phá của sóng thần là rất lớn. Ảnh: Medium
Hơn 22h ngày 9/7/1958, một trận động đất mạnh 7,8 độ Richter xảy ra gần làng Elfin Cove, bang Alaska (Mỹ), gây rung lắc suốt hơn một phút. Sườn núi phía tây vịnh – một vùng núi dựng đứng – bất ngờ sạt lở hàng triệu tấn đá và băng, trượt từ độ cao hơn 900 mét, lao thẳng xuống vịnh với tốc độ cực lớn.
Ước tính có tới 40 triệu mét khối đá (tương đương khoảng 8 triệu xe tải đá) đổ xuống mặt nước chỉ trong vài giây. Lượng đá rơi nhanh khiến nước bị ép bắn lên cao đột ngột.
Theo mô tả của nhà địa chất học Barrett Salisbury, đây là “hiện tượng gần giống với một thiên thạch rơi xuống nước”, tạo ra sóng có sức mạnh vượt xa kích thước khối đá ban đầu.
Địa hình hình chữ T và đáy vịnh Lituya hình lòng chảo làm tăng sức mạnh của sóng thần, khiến chúng tràn lên cả các sườn núi. Đo đạc sau này cho thấy đỉnh sóng chạm mốc 524 mét.
Nhà địa chất Don Miller thuộc Cơ quan Khảo sát Địa chất Mỹ (USGS), người có mặt tại hiện trường ngay sáng hôm sau, mô tả: “Cây cối bị quét sạch như thể bị vòi rồng quần nát. Lớp đất bề mặt bị cuốn đi, lộ ra nền đá trơ trọi”.
Ảnh vệ tinh do NASA chụp năm 1958 cho thấy hơn 4 km² rừng ven vịnh đã biến mất hoàn toàn. Vết “sẹo” từ trận sóng thần vẫn còn thấy rõ qua ảnh chụp từ không gian ngày nay.
Cuộc chiến không cân sức
Nằm cách nơi sóng thần bắt đầu hơn 11 km, một gốc cây vẫn bị sóng thần khổng lồ đánh gãy thân. Ảnh: USGS
Tại thời điểm siêu sóng thần ập tới, có ba chiếc tàu đang neo trong vịnh: Tàu Edrie (ông Ulrich và con trai), tàu Badger (vợ chồng ông Bill Swanson), và tàu Sunmore (vợ chồng ông Orville Wagner).
Cả gia đình Ulrich và vợ chồng nhà Swanson may mắn sống sót dù tàu họ bị nhấn chìm và quăng quật như đồ chơi trong bồn nước. Ông Bill Swanson kể lại cảnh tượng: “Chiếc tàu bị ném qua cả dải đất chắn vịnh, tôi nhìn xuống và thấy ngọn cây ở dưới chân mình”.
Kém may mắn hơn, tàu Sunmore của vợ chồng nhà Wagner bị sóng nhấn chìm khi cố chạy thoát. Thi thể họ không bao giờ được tìm thấy. Gần đó, 3 người khác đang hái dâu ở đảo Khantaak (gần làng Yakutat) cũng mất tích sau khi nền đất dưới chân họ bị sụp và chìm xuống nước do dư chấn.
Tổng cộng, trận sóng thần này cướp đi ít nhất 5 sinh mạng, phá hủy hoàn toàn nhiều công trình ven vịnh, trong đó có ngọn hải đăng ở cửa vịnh và căn nhà gỗ trên đảo Cenotaph.
Tranh cãi, giải mã và lời cảnh báo cho tương lai
Đỉnh sóng thần ở vịnh Lituya năm 1958 là 524m. Ảnh: Research Gate
Theo University of Alaska Fairbanks, ban đầu, nhiều nhà khoa học hoài nghi độ cao của siêu sóng thần do nhà địa chất Don Miller công bố. Tuy nhiên, các chứng cứ thực địa – như thân cây đổ gãy theo hướng sóng, đá và gỗ bị văng lên cao – đã xác nhận sức mạnh phi thường của nó.
Nhiều nghiên cứu mô phỏng sau đó, bao gồm các mô hình thủy lực năm 2001 của nhà khoa học Hermann Fritz (Thụy Sĩ), đều khẳng định: Nếu một khối đá lớn rơi từ trên cao vào vùng nước hẹp, với tốc độ đủ lớn, hoàn toàn có thể tạo ra sóng cao hàng trăm mét.
Vịnh Lituya không phải là nơi duy nhất có nguy cơ sóng thần dạng này. Năm 2015, vịnh Taan (Alaska) chứng kiến vụ lở đất khổng lồ tạo ra sóng cao 180 mét. Năm 2017, tại Greenland, một vách núi sụp đổ tạo sóng khiến 4 người thiệt mạng mà không hề có động đất.
Ông Barrett Salisbury, nhà địa chấn học thuộc Cơ quan Khảo sát Địa chất và Địa vật lý bang Alaska (Mỹ), cảnh báo: “Dù không phải ngày nào cũng xảy ra sóng thần, nhưng ở những vùng bờ biển dốc, nền đất yếu và có băng tuyết rút, khả năng này gần như không tránh khỏi .
Thống kê cho thấy, trung bình cứ mỗi 25 năm, vịnh Lituya có thể chứng kiến một cơn sóng thần khổng lồ. Nguy cơ không nằm ở xa, mà hiện hữu hằng ngày – dù rất nhỏ – với xác suất 1/9000 mỗi ngày.
Theo Alaska’s News, sau vụ sóng thần năm 1958, bà Vivian Swanson – người sống sót – không bao giờ quay lại nghề đánh cá. Tóc bà cũng bạc trắng chỉ sau một đêm. Còn ông Bill Swanson – chồng bà – lần đầu trở lại vịnh Lituya vào năm 1962 thì qua đời vì đau tim ngay trên tàu, khi vừa băng qua cửa vịnh.
Đến nay, vết cắt của sóng thần năm đó vẫn in hằn trên sườn núi như một sẹo khổng lồ của thiên nhiên.
|
Các dấu hiệu nhận biết sóng thần Theo các tổ chức uy tín như Cơ quan quản lý đại dương và khí tượng quốc gia Mỹ, Cơ quan Khí tượng Nhật Bản, Cục khảo sát địa chất Mỹ, những tín hiệu sau có thể xuất hiện trước khi sóng thần đến: - Nước biển rút nhanh ra xa, để lộ những vùng đáy biển, bãi cát, hoặc rạn san hô mà bình thường không bao giờ lộ ra. - Nghe thấy âm thanh ầm ầm, rít lên hoặc gầm rú lớn, giống như tiếng tàu hỏa hay máy bay phản lực, phát ra từ phía biển. - Động vật hoang dã hoặc gia súc ven biển có thể tỏ ra hoảng loạn, bỏ chạy vào đất liền hoặc lên vùng cao, kêu la bất thường. - Từ bờ cao hoặc trên tàu thuyền ngoài khơi, có thể nhìn thấy một bức tường nước khổng lồ đang hình thành hoặc di chuyển. Hoặc quan sát thấy mực nước biển dâng lên hoặc hạ xuống nhanh chóng một cách bất thường tại một cảng, bến tàu. Cần làm gì để an toàn? Theo các cơ quan trên, nếu thấy các dấu hiệu tự nhiên báo hiệu sắp có sóng thần, du khách và người dân ven biển cần làm một số việc: - Sơ tán ngay lập tức, không cần chờ lệnh chính thức: Di chuyển đến vùng đất cao (cao ít nhất 15m so với mực nước biển nếu có thể) hoặc vào sâu trong đất liền (ít nhất 3km). Nếu tắc đường thì chạy bộ. Nếu không kịp chạy vào sâu trong đất liền thì trèo lên tầng cao nhất của tòa nhà. - Sau khi sóng thần ập qua, không quay lại bờ cho đến khi chính quyền thông báo hết nguy hiểm. Vì sóng thần thường có nhiều đợt, đợt sau lớn hơn đợt trước. |
----------------
Một ban nhạc đang biểu diễn cách biển 30m thì bất ngờ sóng thần ập tới và mọi thứ biến mất. Bạn sẽ không tin vào mắt mình khi xem đoạn video đó, một trong những khoảnh khắc đau lòng nhất của thảm họa sóng thần năm 2018, khi thế giới biết rằng: Sóng thần không phải lúc nào cũng đi cùng động đất. Mời đọc giả đón đọc bài tiếp theo, đăng lúc 20h ngày 8/8 để nhìn lại về thảm họa kinh hoàng này.
Trận động đất xảy ra lúc 14h46 một ngày mùa xuân. Ba mươi phút sau, sóng thần cao tới 40 mét ập vào bờ. Trong một thị...
